Witaj czytelniku! W tym fragmencie umieszczam ciekawe treści, które są z zakresu heraldyki, genealogii lub kartografii. Znajdziecie w nich np. informacje o sposobach tworzenia herbów czy drzew genealogicznych, przebiegu jakiejś bitwy albo np. o formacji militarnej z dawnych czasów.
1. Polska heraldyka szlachecka
Czy wiesz, że polska heraldyka szlachecka zasadniczo wyróżnia się na tle pozostałych w Europie. Szlachta w czasach swojej świetności mogła pochwalić się licznymi prawami, przywilejami a przede wszystkim liczebnością, niespotykaną w pozostałych krajach Europy. W wieku XIII i XIV nie było jeszcze herbów osobistych a rycerstwo należało do jednego z około 75 herbów tamtego okresu. Herby zaś były znakami rodów, do których przynależało niekiedy kilkaset rodzin. Przykładem mogą być takie herby jak Jastrzębiec, Jelita, Grzymała, Lubicz, Ostoja czy Nałęcz.
Do polskiej heraldyki po pewnym czasie zaczęły przenikać herby śląskie, czeskie, pomorskie, pruskie i z niektórych państw i królestw zachodniej Europy. Pomimo pewnych zmian wyglądu godła czy tynktury, herbowi nadawano odmianę istniejące pierwotnie. Do herbu przynależeli rycerze i ich synowie. Kiedy syn przenosił się do innej posiadłości, mógł zmienić nazwisko lecz pieczętował się nadal swoim rodowym herbem.
Doprowadziło to w konsekwencji do rozgałęzień rodów, które różniły się tzw. zawołaniem, będącym wyjątkową cechą polskiej heraldyki. Zawołanie wywodziło się od okrzyku bojowego, przeinaczając się z czasem w zawołanie chorągwi rycerskiej. Wyraźną cechą zawołania było słowo jednowyrazowe i jednocześnie krótkie, pochodzące często od nazwy miejscowości, rzeki, jeziora, nazw osobowych. Szlachta w Polsce liczyła około 10-12% ogółu mieszkańców! Żadne inne państwo Europy nie może poszczycić się tak dużym udziałem szlachectwa w ujęciu procentowym. Napływ szlachty z innych państw spowodował, że liczba herbów własnych dochodziła do 6 tysięcy a do 170 rodów herbowych należało ponad 120 tysięcy rodzin.
Kolejną cechą polskich herbów rodowych była ich prostota w postaci tarczy jednopolowej, prostego godła, tynktury, zwykle dwóch, rzadziej trzech. Próżno było szukać w polskich herbach szlacheckich podziału pól i figur zaszczytnych. W klejnotach dominują pióra pawie i strusie bądź rogi myśliwskie. W około 20 z nich występuje klejnot tautologiczny (godło herbowe lub jego część). Kolejną cechą rozpoznawczą heraldyki rodowej polskiej, litewskiej i tatarskiej są znaki własnościowe, podobne do tamg (używane przed ludy stepów Europy Wschodniej i Azji Środkowej). To, co jeszcze wyróżnia polską heraldykę rodową to także prosta forma graficzna strzały, zwana rogaciną. Równie często pojawia się na tarczy miecz, księżyc, gwiazda, podkowa czy krzyż kawalerski.
Wyłącznie polskim zwyczajem jest nadawanie herbom nazw, wywodzących się od imienia protoplasty rodu, nazw miejscowości, rzek, jezior, nazwy godła, nazwy figury w klejnocie bądź od zawołania. Poniżej przykłady polskich herbów rodowych, wokół których skupionych są setki rodzin.
